Ochrona przeciwporażeniowa ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa osób obsługujących urządzenia elektryczne oraz użytkowników instalacji elektrycznych. Regularny pomiar skuteczności tej ochrony pozwala zweryfikować, czy spełnia ona wymagania norm i przepisów. W artykule omówione zostaną podstawowe zagadnienia związane z pomiarem skuteczności ochrony przeciwporażeniowej.
Cel pomiaru ochrony przeciwporażeniowej
Podstawowym celem pomiaru ochrony przeciwporażeniowej jest sprawdzenie skuteczności zastosowanych środków ochronnych przed porażeniem prądem elektrycznym. Pozwala to ocenić, czy spełnione są wymagania norm i przepisów dotyczących ochrony przeciwporażeniowej.
Pomiar ochrony przeciwporażeniowej obejmuje między innymi:
- pomiar rezystancji izolacji
- pomiar rezystancji uziemień ochronnych i roboczych
- pomiar rezystancji połączeń wyrównawczych
- pomiar rezystancji podłóg i ścian izolacyjnych
- pomiar prądów upływu i napięć dotykowych
Regularne badanie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej pozwala wykryć ewentualne nieprawidłowości i podjąć działania naprawcze przed wystąpieniem niebezpieczeństwa. Jest to szczególnie istotne w obiektach, gdzie występuje zwiększone ryzyko porażenia prądem elektrycznym.
Metody pomiaru skuteczności ochrony przeciwporażeniowej
Do pomiaru skuteczności ochrony przeciwporażeniowej stosuje się różne metody, w zależności od badanego parametru. Najczęściej spotykane to:
Pomiar rezystancji izolacji
Polega na pomiarze rezystancji izolacji między przewodami czynnymi a ziemią. Wykonuje się go miernikiem rezystancji izolacji przy napięciu probierczym 500V, 1000V lub 2500V. Zmierzona wartość rezystancji izolacji nie powinna być mniejsza niż 0,5 MΩ.
Pomiar rezystancji uziemień
Wykonuje się go przy użyciu mostka do pomiaru rezystancji uziemień. Polega na pomiarze rezystancji pomiędzy sondą wbijaną w grunt w pobliżu uziomu, a badanym uziomem. Wartość rezystancji uziemienia ochronnego nie powinna przekraczać 30 Ω.
Pomiar prądów upływu
Dokonuje się go za pomocą miernika prądu upływu. Bada się prąd upływu obudowy urządzenia do ziemi oraz prąd różnicowy. Wartości te nie mogą przekraczać 3,5 mA (prąd upływu) i 30 mA (prąd różnicowy).
Pomiar napięć dotykowych
Polega na zmierzeniu napięcia pomiędzy dostępnymi częściami przewodzącymi a ziemią odniesienia. Wykonuje się go miernikiem napięcia dotykowego. Napięcie to nie może przekraczać 50 V.
Parametry podlegające pomiarowi
Aby w sposób kompleksowy ocenić skuteczność ochrony przeciwporażeniowej, należy zmierzyć szereg parametrów. Najważniejsze z nich to:
- rezystancja izolacji
- rezystancja uziemień ochronnych
- rezystancja połączeń wyrównawczych
- rezystancja podłóg i ścian izolacyjnych
- prądy upływu obudowy urządzeń
- prądy różnicowe
- napięcia dotykowe
- rezystancja uziemień roboczych
- skuteczność ochrony przeciwporażeniowej przez szybkie wyłączenie zasilania
- działanie wyłączników różnicowoprądowych
Pomiar wszystkich tych parametrów pozwala ocenić stan techniczny instalacji i urządzeń oraz zweryfikować prawidłowość działania zabezpieczeń.
Normy i przepisy dotyczące pomiarów
Podstawowymi normami odnoszącymi się do pomiaru skuteczności ochrony przeciwporażeniowej są:
- PN-HD 60364-6:2016 Instalacje elektryczne niskiego napięcia — Część 6: Sprawdzanie
- PN-E 04700:1998 Urządzenia i układy elektryczne w obiektach elektroenergetycznych — Wytyczne przeprowadzania pomontażowych badań odbiorczych
Określają one szczegółowo, jakie parametry należy mierzyć, z jaką dokładnością i periodycznością.
Ponadto pomiary ochrony przeciwporażeniowej regulują takie przepisy jak:
- Rozporządzenie Ministra Energii z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych
Przestrzeganie norm i przepisów gwarantuje prawidłowe wykonanie pomiarów oraz ich zgodność z wymaganiami prawa.
Podsumowanie
Regularny pomiar skuteczności ochrony przeciwporażeniowej jest niezbędny dla zapewnienia bezpieczeństwa osób obsługujących urządzenia elektryczne oraz użytkowników instalacji. Obejmuje on szereg badań parametrów technicznych związanych z ochroną porażeniową.
Kluczowe jest, aby pomiary były wykonywane zgodnie z normami i przepisami, przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia. Pozwoli to w porę wykryć ewentualne nieprawidłowości i podjąć działania naprawcze. Regularne testy ochrony przeciwporażeniowej to podstawa bezpieczeństwa pracy i użytkowania urządzeń elektrycznych.
| Parametr | Wartość wymagana | Metoda pomiaru |
|---|---|---|
| Rezystancja izolacji | min. 0,5 MΩ dla instalacji 230/400V min. 1 MΩ dla instalacji > 1 kV | Miernik rezystancji izolacji, napięcie probiercze 500V lub 1000V |
| Rezystancja uziemienia ochronnego | max. 30 Ω | Mostek do pomiaru rezystancji uziemień |
| Rezystancja uziemienia roboczego | max. 10 Ω | Mostek do pomiaru rezystancji uziemień |
| Prąd upływu obudowy | max. 3,5 mA | Miernik prądu upływu |
| Prąd różnicowy | max. 30 mA | Miernik prądu różnicowego |
| Napięcie dotykowe | max. 50 V | Miernik napięcia dotykowego |
FAQ
Jak często należy wykonywać pomiary ochrony przeciwporażeniowej?
Zgodnie z przepisami, pomiary ochrony przeciwporażeniowej powinny być wykonywane w następujących odstępach czasu:
- co najmniej raz na 5 lat dla instalacji i urządzeń o napięciu do 1 kV,
- co najmniej raz na 3 lata dla instalacji i urządzeń o napięciu powyżej 1 kV. Dodatkowo po każdej modernizacji lub wymianie elementów instalacji.
Kto może wykonywać pomiary ochrony przeciwporażeniowej?
Pomiary mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie uprawnienia – świadectwo kwalifikacyjne SEP do 1 kV lub powyżej 1 kV. Obowiązkowe jest też ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.
Jakie są dopuszczalne wartości rezystancji izolacji?
Zgodnie z normą PN-HD 60364-6:2016 minimalna rezystancja izolacji dla instalacji w budynkach mieszkalnych powinna wynosić co najmniej 0,5 MΩ. Dla instalacji przemysłowych – co najmniej 1 MΩ.
Jaka powinna być rezystancja uziemienia ochronnego?
Rezystancja uziemienia ochronnego nie powinna przekraczać 30 Ω. Dla instalacji o napięciu powyżej 1 kV dopuszcza się większe wartości, jednak nie przekraczające 500 Ω.
Jakie są dopuszczalne wartości prądów upływu i napięć dotykowych?
Dopuszczalne wartości to:
- prąd upływu obudowy urządzenia: maks. 3,5 mA
- prąd różnicowy: maks. 30 mA
- napięcie dotykowe: maks. 50 V.
Co zrobić, gdy wyniki pomiarów są niezadowalające?
W takim przypadku należy wykonać dodatkowe badania w celu ustalenia przyczyny nieprawidłowości. Następnie trzeba dokonać naprawy lub modernizacji instalacji, aby parametry mieściły się w normach.
Jak udokumentować wyniki pomiarów ochrony przeciwporażeniowej?
Wyniki pomiarów powinny być zawarte w protokole z badań ochrony przeciwporażeniowej. Protokół musi zawierać wszystkie zmierzone wartości parametrów wraz z oceną zgodności z normami.
