Sprawdzenie ochrony przeciwprzepięciowej jest niezwykle istotnym elementem zapewnienia bezpieczeństwa elektrycznego w budynku. Przepięcia mogą powodować poważne szkody w urządzeniach elektrycznych, a nawet doprowadzić do pożaru. Dlatego regularnie przeprowadzane kontrole ochrony przeciwprzepięciowej są absolutnie niezbędne.
W tym obszernym artykule przyjrzymy się dokładnie, jak należy przeprowadzać sprawdzenie ochrony przeciwprzepięciowej. Omówione zostaną kolejne kroki kontroli, niezbędne do tego narzędzia i przyrządy pomiarowe oraz sposób interpretacji uzyskanych wyników.
Jak działa ochrona przeciwprzepięciowa?
Aby zrozumieć, jak prawidłowo sprawdzać ochronę przeciwprzepięciową, należy najpierw zrozumieć, jak ona działa. Ochrona przeciwprzepięciowa ma za zadanie zabezpieczyć urządzenia elektryczne przed gwałtownymi skokami napięcia w sieci, które mogą je uszkodzić.
Do najczęstszych przyczyn powstawania przepięć należą:
- Wyładowania atmosferyczne (pioruny)
- Zwarciowe wyłączenia dużych odbiorników energii
- Zakłócenia w pracy sieci energetycznej
- Przełączenia w stacjach transformatorowych
Skuteczna ochrona przeciwprzepięciowa wymaga zastosowania kilku rozwiązań:
- Ograniczniki przepięć – urządzenia montowane w rozdzielnicy, które „ścinają” przepięcia do bezpiecznego poziomu.
- Połączenia wyrównawcze – metalowe przewody łączące ze sobą wszystkie urządzenia, aby wyrównać potencjały.
- Uziemienie – odprowadzenie prądów do ziemi.
Te elementy tworzą zintegrowany system ochrony, który musi zostać sprawdzony podczas kontroli.
Przygotowanie do sprawdzenia ochrony przeciwprzepięciowej
Aby dokładnie sprawdzić ochronę przeciwprzepięciową, należy odpowiednio się do tego przygotować. Oto lista niezbędnych czynności:
- Zapoznanie się z dokumentacją techniczną instalacji elektrycznej.
- Przygotowanie narzędzi – miernik rezystancji izolacji, miernik rezystancji uziemienia, miernik prądu upływu.
- Sprawdzenie stanu technicznego rozdzielnicy – czy zainstalowane są ograniczniki przepięć, czy połączenia są prawidłowe.
- Odłączenie napięcia w rozdzielnicy i zabezpieczenie przed przypadkowym włączeniem.
- Sprawdzenie ciągłości przewodów ochronnych i połączeń wyrównawczych.
Po tych czynnościach można przystąpić do właściwych pomiarów ochrony przeciwprzepięciowej.
Sprawdzenie rezystancji izolacji
Pierwszym etapem jest sprawdzenie rezystancji izolacji instalacji elektrycznej. Służy do tego miernik rezystancji izolacji, zwany megomomierzem. Podczas pomiaru do instalacji przykłada się napięcie probiercze (500V lub 1000V) i mierzy rezystancję.
Rezystancja izolacji nie powinna być mniejsza niż 0,5 MΩ. Niska rezystancja świadczy o zużyciu izolacji i zwiększonym ryzyku przebicia. Może to prowadzić do przepływu prądów upływu i porażeń.
Pomiar należy wykonać między każdą fazą a przewodem ochronnym PE oraz między fazami. Wyniki pomiarów należy zapisać w protokole.
Sprawdzenie rezystancji uziemienia
Kluczowym elementem ochrony przeciwprzepięciowej jest niskooporowe uziemienie. Służy ono do szybkiego odprowadzania prądów do ziemi. Rezystancja uziemienia mierzona jest specjalnym miernikiem.
Wartość rezystancji uziemienia nie powinna przekraczać 30 Ω. Im mniejsza rezystancja, tym lepsza ochrona przed przepięciami. Duża rezystancja oznacza, że uziemienie jest zawodne.
Pomiaru dokonuje się metodą techniczną – przy użyciu sond pomiarowych. Wynik pomiaru również musi zostać zanotowany w protokole.
Sprawdzenie prądów upływu
Bardzo ważnym badaniem ochrony przeciwporażeniowej jest pomiar prądów upływu. Służy do tego miernik prądu upływu.
Podczas pomiaru sprawdza się prąd upływu w obwodach zasilających oraz prąd różnicowy wyłączników różnicowoprądowych. Prąd upływu nie powinien przekraczać 30 mA.
Zbyt duży prąd upływu oznacza, że istnieje ryzyko porażenia prądem. Dlatego pomiar prądów upływu jest tak istotny dla bezpieczeństwa użytkowników instalacji.
Sprawdzenie działania ograniczników przepięć
Ostatnim etapem kontroli jest sprawdzenie poprawności działania ograniczników przepięć zainstalowanych w rozdzielnicy. Urządzenia te chronią przed przepięciami atmosferycznymi i łączeniowymi.
Sprawdzenie ograniczników polega na:
- Oględzinach – czy nie ma widocznych uszkodzeń.
- Pomiarze napięcia zadziałania i napięcia resztkowego.
- Próbie zadziałania przy użyciu symulatora przepięć.
Wyniki pomiarów porównuje się z danymi producenta. Uszkodzone ograniczniki muszą zostać wymienione.
Interpretacja wyników i protokół pomiarów
Po zakończeniu pomiarów należy zinterpretować ich wyniki. Należy sprawdzić, czy wszystkie zmierzone wartości mieszczą się w dopuszczalnych normach.
Wszystkie rezultaty pomiarów ochrony przeciwprzepięciowej powinny zostać zestawione w protokole kontroli. Musi on zawierać:
- Datę i miejsce pomiarów.
- Zastosowane przyrządy pomiarowe.
- Wyniki pomiarów rezystancji izolacji, uziemienia i prądów upływu.
- Ocenę stanu technicznego ograniczników przepięć.
- Ogólną ocenę skuteczności ochrony przeciwprzepięciowej.
Protokół pomiarów należy przechowywać jako dowód wykonania kontroli.
Podsumowanie
Regularne sprawdzanie ochrony przeciwprzepięciowej jest absolutnie niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa urządzeń elektrycznych. Kontrola obejmuje pomiary rezystancji izolacji, uziemienia, prądów upływu oraz ocenę stanu ograniczników przepięć.
Prawidłowo przeprowadzone badania pozwalają wykryć ewentualne nieprawidłowości i zapobiec poważnym awariom instalacji elektrycznej. Dlatego okresowe sprawdzanie ochrony przeciwprzepięciowej jest wymagane przez przepisy i powinno być rutynowo wykonywane.
| Etap kontroli | Wymagane narzędzia | Akceptowalne wartości |
|---|---|---|
| Sprawdzenie rezystancji izolacji | Miernik rezystancji izolacji (megomomierz) | Rezystancja > 0,5 MΩ |
| Sprawdzenie rezystancji uziemienia | Miernik rezystancji uziemienia | Rezystancja < 30 Ω |
| Pomiar prądów upływu | Miernik prądu upływu | Prąd upływu < 30 mA |
| Sprawdzenie ograniczników przepięć | Woltomierz, amperomierz, symulator przepięć | Parametry zgodne z danymi producenta |
| Sprawdzenie rozdzielnicy | – | Brak widocznych uszkodzeń, poprawne połączenia |
| Sprawdzenie ciągłości przewodów | – | Brak przerw w przewodach ochronnych i wyrównawczych |
Najczęściej zadawane pytania dotyczące sprawdzania ochrony przeciwprzepięciowej
Jak często należy sprawdzać ochronę przeciwprzepięciową?
Zgodnie z przepisami, kontrola ochrony przeciwprzepięciowej powinna być przeprowadzana raz na pięć lat. Dodatkowo zaleca się wykonywanie pomiarów po każdej modernizacji instalacji elektrycznej.
Jakie parametry są sprawdzane podczas kontroli?
Podczas sprawdzania ochrony przeciwprzepięciowej mierzy się kolejno: rezystancję izolacji, rezystancję uziemienia, prądy upływu oraz sprawdza stan techniczny ograniczników przepięć.
Jakie są dopuszczalne wartości rezystancji uziemienia?
Zgodnie z normą PN-IEC 60364 rezystancja uziemienia nie powinna przekraczać 30 Ω. Im mniejsza wartość rezystancji, tym lepsza ochrona przed przepięciami.
Jakie narzędzia są potrzebne do kontroli ochrony przeciwprzepięciowej?
Do pomiarów ochrony przeciwprzepięciowej potrzebne są: miernik rezystancji izolacji, miernik rezystancji uziemienia, miernik prądu upływu oraz mierniki napięcia i prądu.
Kto może wykonywać pomiary ochrony przeciwprzepięciowej?
Kontrolę ochrony przeciwprzepięciowej mogą przeprowadzać jedynie osoby posiadające odpowiednie uprawnienia – tzw. sep do 1kV.
Co zrobić, gdy wyniki pomiarów wykażą nieprawidłowości?
W takim przypadku należy niezwłocznie usunąć usterki, np. poprawić połączenia, wymienić uszkodzone elementy lub poprawić uziemienie. Następnie pomiary należy powtórzyć.
Jak często należy wymieniać ograniczniki przepięć?
Zgodnie z zaleceniami producentów, ograniczniki przepięć powinny być wymieniane średnio co 5 lat lub po przepięciu, które spowodowało ich uszkodzenie.
Czy ochrona przeciwprzepięciowa zabezpiecza przed wyładowaniami atmosferycznymi?
Tak, ale tylko pod warunkiem prawidłowego działania całego systemu ochrony – ograniczników, połączeń wyrównawczych i niskooporowego uziemienia.
